Kara, Merkez Bankası rezervlerinin ne zaman yerine konulabileceğiyle ilgili soruya da, “Geçmiş dönem tecrübelerini de dikkate aldığımızda, rezervleri eski seviyeye getirmenin yıllar alacağını söyleyebiliriz. Her şeyin doğru yapıldığı varsayımı altında dahi en az 5 sene sürebilir” cevabını verdi.

Karar Gazetesi’nde Taha Akyol’un sorularını cevaplandıran Prof. Kara, 128 milyar dolar üzerinden yürüyen Merkez Bankasının rezervleri ve Hazine ile yapılan protokol konularında önemli açıklamalar yaptı.

KURUMLAR DÜZGÜN İŞLESEYDİ

Taha Akyol: “TCBM, 2001’de kanunla araçsal bağımsızlık kazandı. 2017’de KHK’larla yapılan değişiklikler müdahalenin yolunu açtı. Bu yapılmayıp bağımsızlığı devam ediyor olsaydı “128 milyar dolar” olayı olur muydu?”

Kara: “Büyük ihtimalle olmazdı. Fakat konuyu Merkez Bankası başkanlarının görevden alınma sürecine indirgememek lazım. Asıl sorun ülkenin kaynaklarının kısa vadeli kazanımlar için harcanması ve sistemin buna izin vermesi. Bunu sınırlayacak bir kurumsal yapı/kontrol mekanizmasının olmaması. 128 milyar dolar konusunu bu perspektiften değerlendirmek lazım. Şu anda rezervler çok gündemde. Öte yandan, iktisadi politikalara genel olarak baktığımızda aslında kısa vadede durumu idare etmek için devreye sokulmuş fakat gelecek nesillere önemli maliyet getiren daha birçok farklı uygulama var.”

“KÖİ projeleri kapsamında verilen taahhütler, kamunun döviz cinsi iç borçlanmasının artması, bütçe kaynakları yerine İşsizlik Sigortası Fonunun kullanılması, kredi olanaklarının zorlanarak finansal istikrarın riske atılması, enflasyonla mücadelenin ertelenmesi… Bunların hepsi günü kurtarmak pahasına gelecekteki refahı feda etmek anlamına geliyor. Finansal okuryazarlık yüksek olmadığı için maalesef bu yaklaşım kısa vadede prim yapabiliyor. Kurumların düzgün işlediği, karar alma sürecinde güç ve denge mekanizmalarının tesis edildiği bir dünyada bütün bunlar yaşanmazdı.”

SORUMLULUK MUĞLAKLAŞTI

Taha Akyol: “Siz nasıl görüyorsunuz “128 milyar dolar” olayını? MB’nin 2017’de Hazine ile protokol yapması, muhabir banka üzerinde döviz satması normal mi?” 

Kara: “Protokole ve işlemlerin nasıl yapıldığına dair detaylı bilgi verilmeden bu soruyu yanıtlamak zor fakat birçok yönden sıkıntılı bir durum olduğunu ifade etmek mümkün. Döviz müdahalesinin doğası gereği dar bir çevrede yüksek gizlilikle yapılması gerekiyor. Merkez Bankası’nda bu işler yapılırken görev zinciri bellidir. Bir hata veya suiistimal olduğunda kim sorumludur, kim hesap verir bunlar tanımlanmıştır.

Uzmandan müdüre, genel müdürden başkana giden bir kontrol mekanizması mevcuttur. Döviz müdahalesinin tamamen Merkez Bankası’nın dışına çıkarılması sorumluluğun muğlaklaşması anlamına geliyor. Kimin hangi kur seviyesini savunduğu, talimatların nereden geldiği, kararların nasıl alındığı, süreçten kaç kişinin ve kimlerin haberdar olduğu konularının net olmaması sıkıntılı konular.” 

REZERVLER KAÇ YILDA YERİNE KONULABİLİR?

Taha Akyol: “MB rezervleri önemli mi? Nete mi brüte mi bakmak lazım? Bu miktarda bir rezerv nasıl ve ne kadar zamanda yerine konulabilir?” 

Kara: “Merkez Bankası rezervleri zor günlerde kullanmak üzere bir güvencedir. Ülkeye borç verenler bu borcun geri ödenebileceğini görmek isterler, bunun için döviz rezervleri bir güvence işlevi görür. Ayrıca ani sermaye çıkışlarında döviz piyasasında sağlıksız fiyat oluşumlarını ve panik havasını engelleyebilmek için de rezerv gereklidir.

Özellikle küresel risklerin yüksek olduğu bir dünyada rezervlerin seviyesi, dış finansman şoklarına karşı dayanıklılığın artırılması ve finansal güvenliğin desteklenmesi bakımından önemlidir. Tabii rezerv biriktirmenin bir maliyeti var ama bunu sigorta primi gibi düşünebilirsiniz. Karşılığında zor zamanlarda kullanmak için bir kaynağınız olur.”

…

“Net rezervleri eski seviyelerine getirmek için yaklaşık 80 milyar dolarlık döviz alımı yapmak lazım. Dolayısıyla, geçmiş dönem tecrübelerini de dikkate aldığımızda, rezervleri eski seviyeye getirmenin yıllar alacağını söyleyebiliriz. Her şeyin doğru yapıldığı varsayımı altında dahi en az 5 sene sürebilir. Şüphesiz bu süreçte belli bir fedakârlık da yapmak gerekecek çünkü rezerv biriktirmenin kolay bir yolu yok. Ya dış fazla vereceğiz, yani gelirimizden daha az harcayacağız; ya da uzun vadeli ve kaliteli sermaye çekmek için gereken reformları yapacağız. İkisi de zor ve meşakkatli işler.”

Haberin tamamını okumak için;

https://www.karar.com/yazarlar/taha-akyol/kurumlar-duzgun-isleseydi-128-milyar-dolar-yasanmazdi-1589255